بوتولیسم چیست و چگونه باعث مرگ می‌شود؟
بوتولیسم سالانه جان 150 تن را می‌گیرد که بیشتر آن‌ها کودک هستند، به همین دلیل در این اواخر به این بیماری مرگ‌بار توجه بیشتری شده است. در ساکرامانتو (Sacramento) کالیفرنیا، یک نفر به علت خوردن پنیر خریداری‌شده در پمپ گاز از بین رفت و نه نفر دیگر نیز بستری شدند. این پنیر به علت شرایط بد نگهداری و گرما به سم بوتولیسم آلوده شده بود.
یک مورد دیگر مرگ ناشی از بوتولیسم در کانتی ناپا (Napa County) رخ داد که بنا به گفته مدیر بهداشت عمومی دکتر کارن رلوشیو (Dr. Karen Relucio)، “ما احتمال می‌دهیم که غذاهای کنسروی منبع این سم باشند اما دراین‌باره به قطعیت نرسیده‌ایم.”
بوتولیسم چیست؟
بوتولیسم یکی از قوی‌ترین و مرگ‌بارترین سموم جهان است که سیستم عصبی را فلج می‌کند. این سم به‌وسیله باکتری کلوستریدیوم بوتولینیوم (bacterium Clostridium botulinum) تولید می‌شود اما باکتری‌های کلوستریدیوم نیز در تولید آن بی‌تأثیر نیستند. این باکتری میله‌ای شکل در خاک و رسوبات برکه‌ها، رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها وجود دارند. آن‌ها در محیط‌های کم اکسیژن مانند غذاهای کنسروی، زخم‌های عمیق و دستگاه گوارش، زنده می‌مانند، اما تخم‌های محافظت‌شده به باکتری اجازه می‌دهند تا سال‌ها زنده بمانند.
این تخم‌ها به‌خودی‌خود خطرساز نیستند اما در هنگام رشد موادی ترشح می‌کنند. همان‌طور که باکتری کلیستریدیوم بوتولینیوم رشد می‌کند، هشت نوع نوتروتوکسین کشنده تولید می‌کند که حتی مقادیر میکروسکوپی آن‌هم کشنده است.
این سم کشنده سیستم عصبی منبع بوتاکس است که در مواد آرایشی، برای از بین بردن چین‌وچروک و مصارف پزشکی، مانند تعریق زیاد، استفاده می‌شود. حتی اگر مقدار کم و رقیقی از این سم به ماهیچه‌ها تزریق شود، سیگنال‌هایی به ماهیچه می‌فرستد، درنتیجه آن ماهیچه ضعیف شده و چین‌وچروک یا درد از بین می‌رود.
علائم بوتولیسم چیست؟
ازآنجایی‌که سم بوتولیسم ماهیچه را فلج می‌کند، علائم رایج این بیماری عبارت‌اند از: پلک‌های افتاده، دوبینی، خشکی دهان، بریده‌بریده حرف زدن و مشکل بلع. در صورت عدم درمان، ماهیچه‌های دیگر بدن، شامل دست‌ها، پاها و تنه فلج شده و تنفس دشوار خواهد شد.
کودکان مبتلا به بوتولیسم ضعیف شده و به‌سختی غذا می‌خورند، گریه‌شان ضعیف بوده و ماهیچه ضعیفی خواهند داشت. ممکن است به یبوست هم دچار شوند. بوتولیسم تب ایجاد نمی‌کند و افراد مبتلا نسبت به اطراف خود آگاه هستند.
بوتولیسم چگونه درمان می‌شود؟
زمانی که دلیل بیماری هر مشکلی غیر از غذای کنسروی باشد، معمولاً پزشکان آن را با بیماری‌های دیگر که همین علائم را دارند، مانند حمله قلبی و بیماری لایم، اشتباه می‌گیرند. اما پس از تشخیص به‌وسیله پادزهر و آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. اگر پادزهر پیش از فلج کامل تجویز شود، فرایند درمان کوتاه‌تر می‌شود، زیرا انتهای عصب باید دوباره فعال شود. بیماران ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها بستری شده و از دستگاه بادگیر استفاده کنند تا فلج ماهیچه‌ها از بین برود. در برخی موارد ممکن است ضعف ماهیچه‌ها و تنفس کوتاه سال‌ها طول بکشد.
درمان‌های دیگر به نوع بوتولیسم بستگی دارند. پنج نوع بوتولیسم وجود دارد:
بوتولیسم نوزادان
در سال 2001، 169 مورد بوتولیسم در ایالت متحده آمریکا گزارش شد. که از این بین 112 مورد نوزاد بودند. در سال 2015، 141 مورد از 199 مورد گزارش‌شده در آمریکا نیز نوزاد بودند. اگرچه نوزادان و کودکان به علت خوردن خاک آلوده به این بیماری مبتلا می‌شوند اما تغذیه کودک زیر یک سال با عسل و شربت ذرت نیز اصلی‌ترین دلیل این بیماری در آن‌ها است. سیستم هاضمه این کودکان رشدنیافته و نمی‌تواند تخم‌های کلیستریدیوم بوتولونیوم را از روده به‌سرعت عبور دهد، درنتیجه آنجا باقی‌مانده و رشد می‌کنند.
به همین صورت، کودکانی که در طول دو ماه یا بیشتر، کمتر از روزی یک‌بار ادرار می‌کنند در معرض خطر قرار دارند. این بیماری بیشتر در نوزادان 6 هفته‌ای تا 6 ماهه دیده می‌شوند. اگر این بیماری به‌سرعت تشخیص و درمان شود، فرایند بهبود کامل خواهد شد. اما برای نوزادان در این سنین آنتی‌بیوتیک تجویز نمی‌شود زیرا از بین بردن سم در روده ممکن است باعث ترشح آنتی‌توکسین‌های دیگر شود. به‌جای این استفراغ باعث می‌شود تا غذای هضم نشده کودک خارج شود.
بوتولیسم موجود در غذا
تخم‌های کلیستریدیوم بوتولینیوم در سطح غذاهای دریایی و بیشتر میوه و سبزیجات دیده می‌شوند. امروزه به علت روش‌های مختلف تولید، کمتر اتفاق می‌افتد که این سم در غذا دیده شود. اما گاهی اوقات این سم در غذاهای خانگی که به‌خوبی کنسرو و یا تخمیر نشده‌اند دیده می‌شود.
یکی از بزرگ‌ترین موارد شیوع این بیماری در آوریل 2015 رخ داد که یک کلیسا در اوهایو مراسم شام برپا کرده بود. بیست‌ونه نفر به بوتولیسم مبتلا شدند، زیرا سالاد گوجه از گوجه‌های کنسرو شده تهیه شده بود که باوجود جوشاندن کنسرو در آب، تخم‌های کلیستیریدیوم بوتولینیوم از بین نرفته بودند. افرادی که در خانه از غذاهای کنسروی استفاده می‌کنند، باید راهنمای استفاده و جوشاندن میوه و سبزیجات را مطالعه کنند. همیشه قوطی‌های کنسرو خانگی یا خریداری‌شده را خوب بررسی کنید. در صورت وجود ترک، برآمدگی، نشت و هرگونه آسیب از مصرف آن خودداری کنید.
اگر غذا بوی نامطبوع یا ظاهر بدی داشت و یا روی سطح آن آب جمع شده بود، آن را سریعاً دور انداخته و ظروف آغشته به آن را ضدعفونی کنید. طبق گفته سازمان بهداشت و سلامت: “شما نمی‌توانید سم بوتولینیوم را ببینید، بو کنید و یا بچشید، اما حتی مصرف کمی غذای آغشته به این سم می‌تواند کشنده باشد.”
علائم مسمومیت ناشی از مصرف غذای آلوده به این سم حدود 18 تا 36 ساعت پس از مصرف دیده شود، اما در مواردی دیده شده که تا 6 ساعت بعد یا 10 روز بعد هم دیده شود. برای درمان با تجویز داروهایی که باعث استفراغ می‌شوند غذای آلوده را از دستگاه گوارش خارج می‌کنند.
بوتولیسم زخم
اگر تخم‌های بوتولیسم از طریق زخم، مخصوصاً زخم‌های عمیق به بدن راه پیدا کنند، محیط کم اکسیژن رشد آن‌ها را تسهیل می‌کند. افرادی که هروئین یا مواد مخدر دیگر مصرف می‌کنند در معرض آلوده شدن قرار دارند، اما این بیماری ممکن است در افرادی که در اثر تصادفات خودرو یا موتورسیکلت و یا حتی جراحی، دارای جراحت هستند نیز دیده شود. زخم‌هایی که به بوتولیسم آلوده هستند با جراحی از ویروس پاک شده و سپس با مصرف آنتی‌بیوتیک محافظت می‌شوند.
مسمومیت روده بزرگ‌سالان
در این بیماری کمیاب تخم‌های بوتولیسم به دستگاه گوارش بزرگ‌سالان راه می‌یابد. این هم مانند بوتولیسم نوزادان است با این تفاوت که دانشمندان درباره راه‌یابی تخم‌ها به روده فرد بزرگ‌سال چندان روشن نیستند. به نظر می‌رسد افرادی که دستگاه گوارش چندان سالمی ندارند بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
بوتولیسم لاتروژنیک
این نوع از بوتولیسم در اثر تزریق بیش‌ازحد بوتاکس به پوست و ماهیچه ایجاد می‌شود. اگرچه این مشکل به‌ندرت اتفاق می‌افتد اما زمانی که افراد از انواع مختلف این دارو استفاده می‌کنند که به‌درستی تزریق نشده باشد و یا اشتباهی وجود داشته باشد، رخ می‌دهد.
ادامه بحث
در سال 2004 پس‌ازاینکه چهار نفر پس از تزریق بوتاکسی که روی آن برچسب “فقط برای موارد تحقیقاتی، نه برای استفاده انسان” دیده می‌شد، بستری شدند. بر اساس گزارش کمیسیون پزشکی آمریکا “این چهار نفر مقدار دوز بالای بوتاکس را تزریق کرده بودند که حدود 2857 برابر دوز مجاز و از نوع سم بوتولینیوم غیرمجاز رقیق بود.”
پزشک مسئول اظهار بی‌گناهی کرده و به سه سال زندان محکوم شد. افرادی که این مواد را وارد کرده بودند نیز اظهار بی‌گناهی نموده، اما به زندان و پرداخت غرامت محکوم شدند.
دیدگاه‌ها