فیلمهای “جین کمپیون” (Jane Campion) از بدترین تا بهترین
“جین کمپیون” برای طرفداران سینما نام آشنایی است. به طوری که کمتر کسی توانسته در دنیای سینما به شهرت او دست پیدا کند. در حال حاضر حتی کارگردانهای زن هم برای ساخت فیلمهای موفق با چالشهای زیادی دست و پنجه نرم میکنند. چه برسد به این که بخواهند به شهرت کارگردانهای مرد برسند. حالا تصور کنید زمانی که “جین کمپیون” در اواخر دهه هشتاد شروع به کار کرد با چه شرایط و مشکلاتی مواجه بود. در آن زمان شروع فعالیتهای سینمایی برای زنان کار سختی بود و در پشت صحنه با تبعیضهای جنسیتی مواجه میشدند. بنابراین میتوانید تصور کنید که خلق فیلمهای “جین کمپیون” عجب کار سختی بود.
کمپیون نمادی از قدرت زنانه است که هنوز هم به کار خود ادامه میدهد. کمپیون تنها زنی است که تا به امروز دو بار نامزد جایزه اسکار بهترین کارگردان زن شده و توانسته تبعیضهای جنسیتی را کنار بزند. این موضوع نشان میدهد کمپیون چه استعداد و مهارتی داشته که توانسته توجه همگان را به استعداد سینمایی خود جلب کند و محدودیتهای اجتماعی و سیاسی را کنار بزند. بنابراین حالا که این حقایق را درباره کمپین می دانید و کمپیون دوباره تلاشی کرده تا در آکادمی اسکار مورد توجه قرار بگیرد، وقتش رسیده تا حرفه سینمایی او را ورق بزنیم و درباره استعداد او صحبت کنیم. در اینجا میخواهیم رتبه بندی فیلمهای “جین کمپیون” از بدترین تا بهترین را به شما معرفی کنیم تا این فیلمها را تماشا کنید. با پروشات همراه باشید.
8. دود مقدس – Holy Smoke – 1999
برای بیشتر فیلمسازان به دست آوردن جایزه اسکار یک موفقیت بزرگ است. چنین موفقیتی میتواند آنها را برای ساخت فیلمهای پرهزینه و آزادی عمل بیشتر آماده کند. بنابراین جایزه اسکار شروع موفقیتهای بزرگ است. بیشتر کارگردانهای بزرگ بعد از به دست آوردن جایزه اسکار توانستهاند مسیر موفقیت خود را هموار کنند.
جالب اینجاست که برای کمپیون خلاف این موضوع رخ داد. او بعد از موفقیت فیلم “پیانو” (The Piano) که به خاطر آن جایزه اسکار فیلمنامه اورجینال را دریافت کرد، دو مورد از ضعیفترین فیلمهایش را ساخت. ضعیفترین آن فیلم عجیب “دود مقدس” است. البته حیف است که برای توصیف این فیلم از کلمه “بدترین” استفاده کنیم، چون این فیلم در هیچ زمینهای ویژگی خیلی بد ندارد. حداقل میتوانیم مضمونهای بلندپروازانه و تعهد او به فیلمسازی را خوب ببینیم.
در حقیقت فیلم “دود مقدس” همیشه یکی از فیلمهای کلاسیک “کمپیون” باقی میماند. چون او به خوبی توانسته عقایدش درباره جنسیت گرایی، قدرت گرایی و مسائل جنسیتی را خوب نشان دهد. او تمام این مضامین را توسط تکنیک تجربه گرایی به تصویر میکشد. متاسفانه این فیلم ضعفهایی هم داشت که آن را در قعر لیست فیلمهای “جین کمپیون” قرار داد. روایت نامنسجم، لحن شیزوفرنیک و جلوههای بصری نه چندان جالب از ضعفهای فیلم است. کمیپون در هر پس زمینهای از رنگهای زرد و نارنجی استفاده کرده تا استرالیا را خوب به تصویر بکشد و میتوان گفت کمی زیاده روی کرده است.
همچنین بخوانید: بهترین فیلمها درباره هولوکاست هستهای و وقایع پس از آن که باید تماشا کنید
7. پرتره یک بانو – The Portrait Of A Lady – 1996
کمپین بعد از فیلم “پیانو” فیلم “پرتره یک بانو را ساخت که عناصر خاص فیلمسازی در آن به چشم میخورد. “پرتره یک بانو” اثری دورهای براساس یک رمان کلاسیک است. این فیلم به سلطه مردسالاری میپردازد. بازیگر زن شخصیت اصلی در زمان اجرای این نقش در اوج شهرت و محبوبیت خود بود.
با این که فیلم چنین نقاط قوتی داشت اما نتوانست مثل فیلم قبلی کمپین به جایزه اسکار دست پیدا کند که دلیل آن را بلندپروازی کمپین و سبک هنری او میدانند. چون او تمام تلاشش را کرد تا یک فیلم خاص بسازد. فیلم “پرتره یک بانو” هرگز نتوانست به یک فیلم عاشقانه دیدنی تبدیل شود. داستان عاشقانه بیش از حد ساده و احساسی فیلم نمیتواند یک اثر عاشقانه تمام عیار بسازد. بنابراین اگر انتظار یک فیلم ملودرام را دارید سخت در اشتباه هستید، چون این فیلم بیشتر شخصیت پردازی میکند.
به همین دلیل است که “پرتره یک بانو” را در زمره بدترین ملودرامهای دوره خودش و فیلمهای “جین کمپیون” میدانیم. یک داستان کشدار دو ساعت و نیمه که شاید با ضربان های منظم خود سعی کرد از فیلمهای مشابه فاصله بگیرد، اما نتوانست به اثر بهتری تبدیل شود و ضعف کار همینجاست.
6. فرشتهای سر میز من – An Angel At My Table – 1990
فیلمهای زندگی نامهای به جز چند استثنا معمولاً نمیتوانند خوب از آب دربیایند و نه خلاقیت آنچنانی دارند و نه میتوانند از آثار الهام بخش ژانر خودشان باشند. نتیجه کار اثری ویکیپدیا مانند از زندگی یک فرد مهم است که فقط نکتههایی درباره زندگی او را به ما نشان میدهد.
معمولاً فیلمهای زندگی نامهای بیشتر تمایل دارند بر جنبههای شفاف زندگی فرد تمرکز کنند. به این معنا که عملکرد و تأثیر آنها بر جهان را نشان دهند. زندگی درونی آنها را کمی نادیده میگیرند و در نتیجه نمیتوانند شخصیت اصلی آن فرد را به ما نشان دهند. از این لحاظ باید بگوییم فیلم “فرشتهای سر میز من” از کمپیون یک اثر تازه و متمایز بر این فرمول خسته کننده است. فیلم براساس زندگی نامه نویسنده نیوزلندی “جنت فریم” (Janet Frame) ساخته شده. این فیلم مشکلات جنت با بیماری روانیاش را نشان میدهد. مشکلات و شرایطی که با تراژدیهای شخصی بدتر میشوند.
به طور کلی فیلمهای زندگی نامهای به شخصیتهایی میپردازد که ویژگیهای خارق العاده و متمایز دارند. شخصیتهایی که نمیتوان آنها را با شخصیتهای معمولی یکی دانست. شخصیتهایی که کم پیدا میشوند و هر جایی به آنها برنمی خورید. بنابراین برای این که یک فیلم بتواند زندگی یک فرد معمولی را نشان دهد و همچنان دیدنی باشد، کار سختی پیش رو خواهد داشت. با این وجود کمپیون در فیلم “فرشتهای سر میز من” این کار را به خوبی انجام میدهد. او فیلمی دیدنی، خاص و تاثیرگذار ساخته که بیننده از دیدن آن لذت خواهد برد.
5. دختر شیرین – Sweetie – 1989
اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود دوران طلایی سینما بود که فیلمهایی نظیر “دهشت زده” (Blood Simple) یا “سگهای انباری” (Reservoir Dogs) ساخته شدند. کارگردانهای بزرگ در این دوران آس خود را رو کردند و آثار ارزندهای را به دنیای سینما معرفی کردند. قابل درک است که چون در این زمان کمپیون اولین فیلم سینمایی خود را ساخت نمیتوانیم اثر او را با آثار درخشان آن دوره مقایسه کنیم. هر چند که او قبلاً فیلم تلویزیونی “دو دوست” (Two Friends) را هم کارگردانی کرده بود، با این وجود فیلم او آنقدر با استقبال مردم مواجه نشد. اما “دختر شیرین” حداقل مقدمه خوبی برای معرفی این فیلمساز بود. در حقیقت “جین کمپیون” به اندازه سوپراستارهای مرد دوره خود بااستعداد بود. این فیلم پر از تصاویر خارق العاده است. موسیقی متن فیلم شنیدنی است. در هر نقطه از فیلم میتوان جنبه دیدنی پیدا کرد. مضامین فیلم به خوبی به تصویر کشیده میشوند و واکنش حسی بیننده را برمی انگیزند. این فیلم روایتی زیبا و تاثیرگذار است که شما را با خود همراه میکند.
از جنبه روایت شناسی باید بگوییم فیلم “دختر شیرین” نقطه شروع لحن و مضامینی است که کمپیون در ادامه حرف سینمایی خود به دنبال آن بود. جنسیت زنان، ارتباطهای خانوادگی و انزوای مطلق که باعث شده شخصیت با شرایط خود خو نگیرد، به صورت تراژیکی به تصویر کشیده شده که هضم فیلم را آسان میکند.
همچنین بخوانید: فیلم آمرزیدگان فراوان شهر نیوآرک و حقایقی درباره آن که باید بدانید
4. ستاره فروزان – Bright Star – 2009
فیلم “ستاره فروزان” آخرین فیلم کمپیون پیش از غیبت 12 ساله او از سینما بود. او در این دوران وقت خود را صرف نوشتن و کارگردانی دو فصل از سریال “بالای دریاچه” (Top of the lake) کرد. کمپیون بعد از این غیبت طولانی در سال گذشته به سینما بازگشت و البته این بازگشت هم باید به این شکل اتفاق میافتاد تا کارنامه درخشان او را تکمیل کند.
این فیلم در مقایسه با سایر فیلمهای “جین کمپیون” بازگشت او به اصول ساده خودش است. اتفاقی که بعد از استقبال متفاوت از فیلم “در برش” (In the Cut) رخ داد. “در برش” با سبک خاص کمپیون فرق داشت و از این لحاظ متفاوتترین فیلم او بود که نقدهای زیادی از آن نوشته شد. کمپیون در “ستاره فروزان” جنسیت گرایی واضح و تجربه گرایی شفاف فیلم را با داستان عاشقانه سادهای جایگزین کرد که با زبان شیوا و زیبایی شناسانه روایت میشود. بنابراین میتوان “ستاره فروزان” را کمپیونیترین فیلم در لیست فیلمهای “جین کمپیون” دانست.
این فیلم یک داستان عاشقانه تاریخی درباره شاعر انگلیسی “جان کیتس” است که در آن شخصیتها در زمینهای پر از گل و گیاه پرسه میزنند و شعر میخوانند. بنابراین کمپیون انگار با ساخت این فیلم خودش را هجو کرده و میتوانست نوعی پارودی باشد. اما به لطف اجرای خوب بازیگران (کمپیون کارگردان خوبی برای بازیگران است) و خلق لحن و فضای درست توسط فیلمساز یک اثر دیدنی از آب درآمده. در نتیجه یک فیلم عاشقانه احمقانه و اقتباسی هم یک داستان زیبا و تماشایی است.
3. در برش – In the Cut – 2003
“در برش” فیلمی بود که توانست سرنوشت حرفه سازندگان را برای همیشه تغییر دهد. مخصوصاً سرنوشت بازیگران “مگ رایان” (Meg Ryan) بازیگر زن نقش اصلی را. این فیلم به خاطر نگرش انتقادی خاص خود که در دوره متناسبی ساخته شده یک اثر فمینیستی درخور و دیدنی است که میتوانیم با اطمینان آن را جز بهترین فیلمهای “جیم کمپیون” بدانیم.
فیلم “در برش” را حالا یکی از پیچیدهترین، چالش برانگیزترین و دیدنیترین فیلمهای کمپیون میدانند. این فیلم یکی از افراطیترین آثار سینما و کمپیون است که هنوز بعد از حدود 20 سال از زمان اکران با استقبال جهانی مواجه میشود. با تمام تعاریفی که از این فیلم داریم باز هم بعضی از منتقدین هنوز نکته اصلی فیلم را دریافت نمیکنند و آن را یک تریلر اروتیک ساده و بی ارزش میدانند. با این که کمپیون تمام تلاش خود را کرد تا کلیشههای این ژانر را کنار بزند. محدودیتهای زن ستیزانه را کنار بگذارد و اثری درباره تمایلات زنانه بسازد.
یکی از نکات جالب درباره فیلم این است که با وجود تمام این مسائل کمپیون اصول اولیه این ژانر را کنار نگذاشته، بلکه برعکس، به شدت از آن استفاده کرده است. به همین دلیل است که “در برش” یکی از افراطیترین فیلمهای ممکن است که نه تنها صحنههای اروتیک زیادی دارد، بلکه خشونت زیادی هم در آن به کار رفته است. بنابراین کمپیون نشان داده تمام این افراطها میتواند با چنین فانتزیهایی همراه شود.
2. قدرت سگ – The Power Of The Dog – 2021
آخرین باری که کمپیون با قالب اصلی یک ژانر پیش رفت تا کهن الگوهای کلاسیک آن و اخلاقیات (یا حتی عدم وجود آن را) زیر سؤال ببرد. او به خاطر ساخت این فیلم مورد سرزنش قرار گرفت و حتی فیلم فروش خوبی نداشت. با این وجود چندین سال بعد از شکست “در برش” طرفداران سینما یاد گرفتند چطور با فیلمهای کمپیون برخورد کنند و ارزش ذاتی قدرت سگ را ببینند.
امیدواریم حداقل خوانندگان این لیست درباره سبک فیلمسازی کمپیون خبر داشته باشند و با رویکرد مثل و خوشبینانه فیلمهای او را تماشا کنند. به همین دلیل خیلیها فیلم “قدرت سگ” را جز بهترین فیلمهای سال 2021 میدانند و در این باره جای بحث وجود دارد. این فیلم از آن دست آثاری است که هر بار آن را تماشا کنید نکات جدیدی درباره آن میبینید. روایت چند لایه کمپیون طوری است که با هر بار تماشا چیزهای تازهای دستگیرتان میشود. این فیلم آنقدر هوشمندانه ساخته شده که هم شخصیت پردازی خوبی دارد و هم زیرلایه های روانشناسانه و احساسی فیلم شما را با خود همراه میکند. با این وجود یادتان باشد که اگر خوب در فیلم غرق شوید میتوانید هر بار تفسیرهای متفاوتی از فیلم داشته باشید.
در اصل باید بگوییم کمپیون در حال حاضر در قله اوج حرفهاش قرار دارد و میتواند از موسیقی متن و فضای داستان نهایت استفاده را ببرد. بنابراین به خوبی میتواند لحظات خسته کننده را به صحنهای پرتنش تبدیل کند. تمام گفتگوهای موجود در فیلمهای او جالب و شنیدنی هستند و بیشتر شبیه دیالوگهای ژانر تریلر تنش آفرین هستند.
1. پیانو – The Piano – 1993
شاید کمپیون از بعد از ساخت “پیانو” فیلمهای پیچیدهتر و بلندپروازانه تری ساخته باشد، اما شاید هرگز نتواند اولین موفقیت خود را تکرار کند. این فیلم نه تنها خالصترین روایت سینمایی اوست، بلکه یک اثر مستقل دیدنی و تحسین برانگیز است که روایت غنی آن شما را لحظهای از خود غافل نمیکند.
البته نباید فراموش کنیم که کمپیون فیلمهای درخشان زیادی ساخته که بسیاری از لحاظ کیفیت با فیلم “پیانو” رقابت میکنند و حتی بعضی از آنها از جهات خاصی از آن پیشی میگیرند. اما قدرت این فیلم و تاثیرگذاری همیشگی آن “پیانو” را به شاهکار سینمایی کمپیون تبدیل کرده است. فیلم از آن دست پروژههایی است که انگار هر جنبه از نقاط قوت فیلمساز در آن تأثیر گذاشته است.
بدون شک کمپیون یک کارگردان بااستعداد و بصری است که میتواند تصاویر فراموش نشدنی در فیلمهایش بسازد. مثلاً صحنه مربوط به زنی که روی پیانوی در حال غرق شدنی در اقیانوس شناور شده است. کمپیون فیلمسازی است که شخصیتهای پیچیده و مبهمی خلق کرده و توانسته با استفاده از بازیگران بااستعداد این شخصیتها را زنده کند. بنابراین هم کمپیون نویسنده بهترین صحنهها را خلق میکند و هم کمپیون فیلمساز. (درست مثل “مایکل نایمن” (Mychael Nyman) آهنگساز که موسیقی متنش همیشه شنیدنی است.)
بنابراین فیلم “پیانو” تمام نقاط قوت ممکن را در هم جمع کرده است و شاید کمپیون برای اثبات جایگاه خودش در تاریخ سینما به فیلم دیگری نیاز نداشت و همان اولین فیلمش کافی بود. با این وجود خوشحالیم که فیلمهای دیگری هم ساخت، هر چند که “پیانو” همیشه در فهرست بهترین فیلمهای “جین کمپیون” در صدر میماند.
همچنین بخوانید: بهترین فیلمهای سینما درباره برنامهنویسان کامپیوتر (ردهبندی بر اساس امتیاز IMDb)
امیدواریم از مطالعه این مقاله لذت برده باشید. منتظر شنیدن نظراتتان هستیم!
دیدگاهها