بهترین فیلم‌های سینما که در تیمارستان ضبط شدند

مرز میان سلامت و جنون چیست؟ به طور کلی با ارتکاب کاری اشتباه فرد را “دیوانه” تلقی کرده و در آسایشگاه بستری می‌کنند، اما از لحاظ پزشکی چه فردی را می‌توان “دیوانه” نامید؟ فردی که از لحاظ روانی قادر نیست رفتاری عادی یا قابل قبول داشته باشد. واژه‌های “روان پریش” یا “شیزوفرنیک پارانوئید” تعریف واضح‌تری از جنون را ارائه می‌دهند، اما بیماری روانی طیف وسیعی را شامل می‌شود. به علاوه تیمارستان یا آسایشگاه روانی هم تعریف گسترده‌ای دارد. چون همیشه آنجا را فضایی تاریک و مرموز تصور می‌کنیم.

یک دلیلش می‌تواند این باشد که همیشه در سینما تیمارستان را مکانی ترسناک با بیمارانی آسیب پذیر دیدیم. بیمارانی که مانند زامبی‌ها یا موجوداتی تسخیرشده رفتار می‌کردند. کارگردان‌های بسیاری با استفاده از فضای بیمارستان‌های روانی وحشت را در وجود بیننده بیدار کردند. حتماً شاهکار اکسپرسیونیست “مطب دکتر کالیگاری” (The Cabinet of Dr Caligari)، مستند “تیتیکات فولیز” (Titicut Follies)، دنیای ترسناک “خون مقدس” (Santa Sangre) یا صحنه رقص در “برانسون” (Bronson) را یادتان است؟

این فیلم‌ها بودند که تصور بیماران روانی به عنوان عروسک‌های تسخیر شده را در ذهنمان حک کردند. اما فیلم‌های این لیست نشان می‌دهند که چگونه یک تیمارستان می‌تواند ذهن بیماران آسیب پذیر را شکل داده یا بیمارتر کند.

ژانر این فیلم‌ها از کمدی تلخ، درام، وحشت، رازآلود تا تریلر متغیر است. در اینجا این فیلم‌های ضبط شده در تیمارستان را به شما معرفی می‌کنیم. با پروشات همراه باشید.

15. بدلام – BEDLAM (مارک رابسون – 1946)

یکی از بزرگ‌ترین رسوایی‌ها در قرن 18 انگلستان یک تیمارستان بود که لندنی‌ها آن را بدلام می‌نامیدند. این تریلر ترسناک از “مارک رابسون” (Mark Robson) درباره تلاش‌های زن جوانی به نام نل (آنا لی “Anna Lee”) است که می‌خواهد حقیقت بدلام را نشان داده و آن را رسوا کند. اما سیمس روانی (بوریس کارلوف “Boris Karloff”) که آسایشگاه را  اداره می‌کند دخترک را در آسایشگاه حبس می‌کند.

فیلم از کلیشه‌های هالیوودی خالی نیست و کات‌های زیادی دارد. اجراها و طراحی صحنه، براساس نقاشی‌های هوگارت فضایی حقیقی خلق کرده که الهام بخش فیلم‌های مشابه آن دوره بودند.

همچنین بخوانید: بهترین فیلم‌های تاریخ سینما با موضوع بیماری‌های روانی که باید تماشا کنید

14. دون خوان دی‌مارکو – DON JUAN DEMARCO (جرمی لون – 1994)

در این فیلم فانتزی از “جرمی لون” (Jeremy Leven)، “جانی دپ” (Johnny Depp) نقش مردی بیمار را ایفا می‌کند که خود را بهترین عاشق جهان یعنی دون خوان می‌داند. چشم‌های گیرا و زبان بازی‌اش برخی از زن‌ها را هم مجاب کرده، از جمله پرستارهای یک تیمارستان که در آن بستری است.

دکتر جک میکلر که درگیر مشکلات زناشویی‌اش است، درمان مرد را برعهده دارد. فیلم نمای ساده‌ای از بیمارستان را نشان داده و کارگردانی و ریتم داستان هم چندان تعریفی ندارد. اما عناصر فانتزی، تخیل و انزوای زندگی به خوبی در فیلم نمایان می‌شوند.

13. جلسه 9 – SESSION 9 (برد اندرسون – 2001)

فیلمی ترسناک/رازآلود از “برد اندرسون” (Brad Anderson) که مانند فیلم بعدش اش “ماشین چی” (The Machinist) به روان تاریک انسان می‌پردازد. اما تیمارستان دنورز در فروپاشی ذهنی قهرمان نقش مهمی دارد. در حقیقت بدون فضای ترسناک این بیمارستان اصلاً نمی‌شود فیلم را تصور کرد.

داستان درباره یک گروه تاسیساتی است که باید در یک تیمارستان متروک کار کنند. یکی از اعضا نوار بیماری خطرناک و مبتلا به اختلال چندشخصیتی را پخش می‌کند و بعد گوردون (پیتر مولان “Peter Mullan”) رهبر گروه، رفتار عجیب و غریبش را شروع می‌کند.

اتاق‌های تودرتوی بیمارستان مانند ویروسی مرگبار به ذهن گوردون نفوذ می‌کند. نمایش جنون در این فیلم دیوانه کننده است.

12. دختر، ازهم‌گسیخته – GIRL, INTERRUPTED (جیمز منگولد – 1999)

نویسنده آمریکایی “سوزانا کیسن” پس از اقامت کوتاه مدتش در یک تیمارستان در سال‌های 1960 که به اختلال شخصیت مرزی دچار بود، خاطراتش را نوشت. در این فیلم اقتباسی از آن خاطرات به کارگردانی “جیمز منگولد” (James Mangold)، “وینونا رایدر” (Winona Ryder) نقش سوزانا و “آنجلینا جولی” (Angelina Jolie) نقش لیزای روانی را ایفا می‌کنند.

اگر کتاب را خوانده باشید شاید صدای خاص سوزانا یا طنز تلخ بصری را در فیلم نبینید، اما همه بازیگران (از جمله “ووپی گلدبرگ” (Whoopi Goldberg)، “جفری تامبر” (Jeffrey Tambor) و “ونسا ردگریو” (Vanessa Redgrave)) اجرای خوبی ارائه می‌دهند. با این حال فیلم مشکلات زنان در تقابل با محدودیت‌های اجتماعی را به خوبی نشان می‌دهد.شخصیت وینونا هم نمونه بارزی از جنون چندلایه زنی جوان است.

11. طوفان مغزی – BRAINSTORM (لایس بودانزکی – 2001)

این فیلم از کارگردان برزیلی “لایس بودانزکی” (Lais Bodanzky) مانند “دختر، ازهم‌گسیخته” به بستری شدن آقای کارانوی نویسنده در یک تیمارستان می‌پردازد. نتوی نوجوان پسری معمولی است که از خانواده‌اش دوری کرده و عاشق موسیقی و دوستانش است.

پدرش وقتی متوجه شیطنت‌های او می‌شود پسرش را در یک تیمارستان بستری می‌کند. ترکیب رنگ‌ها بیننده را دچار سرگیجه می‌کند. گرچه دیالوگ و سناریو پیچیده هستند اما اجراهای خوب و فضای بیمارستان بیننده را مجذوب می‌کنند.

همچنین بخوانید: معرفی 11 فیلم دیوانه‌کننده که با الهام از داستان‌های واقعی ساخته شده‌اند

10. من یک سایبورگ هستم، ولی مشکلی نیست – I’M A CYBORG, BUT THAT’S OK (پارک چان-ووک – 2006)

این درام عاشقانه از فیلمساز کره‌ای “پارک چان-ووک” (PARK CHAN-WOOK) در یک تیمارستان ساخته شده و داستان یونگ-گون را نشان می‌دهد که خودش را سایبورگ می‌داند و فکر می‌کند با وصل شدن به پریز شارژ می‌شود.

در تیمارستان هم فکر می‌کند به جای غذا خوردن باید شارژ شود. ایل-سون هم بیمار خجالتی دیگری است که می‌خواهد یونگ را به غذا خوردن وادار کند. رابطه عاشقانه این دو در بیمارستان روانی با عشق در دنیای واقعی که به دنبال پذیرش و قبول دیگری هستیم، مقایسه می‌شود. گرچه فیلم یک اثر قوی محسوب نمی‌شود اما عناصر عجیب سینمای کره آن را دیدنی می‌کند.

9. دوگرا ماگرا – DOGRA MAGRA (توشیو ماتسوموتو – 1988)

فیلمی براساس رمانی به همین نام نوشته “یومنو کیساکو” به کارگردانی “توشیو ماتسوموتو” (Toshio Matsumoto) درباره تجربه‌های مرد جوان دیوانه‌ای به نام “کوره ایچیرو” که شیفته فلسفه شرق بوده و با روان پزشکان یک تیمارستان صحبت می‌کند. درست مانند قهرمان جوان که در روز ازدواج نامزدش را کشته، ما هم با سؤالات بی جواب روبرو می‌شویم.

فیلم مانند یک معما پیش می‌رود و به تدریج لایه‌های بیشتری از روایت را نشانمان می‌دهد. “ماتسوموتو” فیلمساز افسانه‌ای ژاپن، این فیلم را اثری سورئالیست خلق کرد تا بیننده به آن توجه بیشتری داشته باشد. جنون و دروغ‌های داستان می‌تواند استعاره‌ای بر مشکلات ایجاد شده برای جوانان ژاپن باشد.

8. فرشتگان جهان هستی – ANGELS OF THE UNIVERSE (فریدریک ثور فریدریکسون – 2000)

فیلمی براساس رمانی نوشته “آینر مار گودموندسون” که “دیوانه از قفس پرید” ایسلندی نامیده می‌شود. داستان درباره جنون هنرمندی ناموفق به نام پل است که پس از طرد شدن توسط دختری که دوستش دارد به جنون دچار می‌شود. سپس در تیمارستان بستری می‌شود و در آنجا با مردی که خودش را هیتلر می‌داند و اولی که خودش را نویسنده آهنگ‌های گروه بیتلز می‌داند، دوست می‌شود.

این فیلم علاوه بر کمرنگ کردن مرز میان سلامت و جنون، مانند فیلم‌های دیگر لیست، به زندگی منزوی در سرزمین‌های اسکاندیناوی می‌پردازد. فضای تاریک فیلم می‌خواهد نشان دهد اگر فقط جنون و خشم را نشان دهیم چقدر زندگی تهی خواهد شد. تصویرسازی استعاری هم روایت را شاعرانه می‌کند.

7. نهمین پیکربندی – THE NINTH CONFIGURATION (ویلیام پیتر بلاتی – 1980)

اولین فیلم  “ویلیام پیتر بلاتی” (William Peter Blatty) نویسنده که طی سال‌ها به فروش بالایی رسید. داستان در قلعه متروکی جریان دارد که به تیمارستان سربازان جنگ ویتنام تبدیل شده. کلنل وینسنت کین (استیسی کیچ ” Stacy Keach”) به عنوان روان پزشک اصلی با استفاده از روش‌های عجیب بیماران را درمان می‌کند.

درست مثل فیلم‌های دیگر، بیمار سرسختی به نام کاپیتان بیلی کاتشاو (اسکات ویلسون ” Scott Wilson”) به حرف‌های کین توجه نکرده و درباره همه چیز، از خدا گرفته تا سیاست، با او بحث می‌کند. اما رابطه میان آن دو هرگز کلیشه نشده و تا پایان طنز و عمیق است. کارگردان مرز میان جنون و سلامت را به خوبی نشان می‌دهد. این فیلم صحنه‌های دیدنی بسیاری دارد.

همچنین بخوانید: 10 فیلم ترسناک جذاب و دیدنی از کشور کانادا

6. جنون – LUNACY (یان شوانکمایر – 2005)

آثار فیلمساز سورئالیست اهل چک یعنی “یان شوانکمایر” (Jan Svakmajer) (آلیس ” Alice”، فاوست ” Faust”، اوتیک کوچولو ” Little Otik”) دیدنی هستند. یا از فیلم‌های ابزورد او خوشتان می‌آید یا نه. در آغاز فیلم راوی می‌گوید شاهد فیلمی ترسناک هستیم نه یک اثر هنری. چون هنر مرده! کارگردان با الهام از داستان‌های “ادگار آلن پو” و “مارکی دو ساد” این فیلم را ساخت. در اینجا شاهد دو روش در اداره بیمارستان هستیم، یکی براساس آزادی و دیگری براساس نظارت و مجازات.

مردی خام و ساده به نام ژان برلوت کابوس‌های ترسناکی را تجربه می‌کند و با این که تیمارستان یک ساعت بعد دیده می‌شود، اما مهم نیست. چون دیوار ذهن هم با دیوار بیمارستان فرقی ندارد. جنون نمایش داده شده در این فیلم محدود به مکان نیست. این مرثیه بر فقدان بشریت تاریک‌ترین نقطه ذهنتان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

5. دیوید و لیزا – DAVID AND LISA (فرانک پری – 1962)

فیلمی اقتباسی از رمان “تئودور روبین” درباره ملاقات یک دختر و پسر. اما در اینجا پسرک، دیوید (کیر دولی “DAVID AND LISA”) پسری بی نهایت باهوش است که وقتی لمسش می‌کنند تهاجمی می‌شود.

لیزا (جنت مارگولین “Janet Margolin”) یک شیزوفرنیک است که با شعر حرف میزند و هردوی آنها در تیمارستان هستند. وجه تمایز این فیلم با فیلم‌های دیگر رویکرد حساس و مفهومی آن با شخصیت‌ها و محیط است. خستگی و جنون شخصیت‌ها نه با خشونت‌های تکراری بلکه با توجه به جزئیات نمایش داده می‌شود.

فیلم نمای جالبی از بیمارستان را نشان داده و حتی می‌گوید با ارتباط بهتر می‌توان برخی از بیماری‌های روانی را درمان کرد. هردو شخصیت توسط دکتر سوئیفورد (هوارد داسیلوا “Howard De Silva”) تحت درمان هستند. فراموش نشدنی‌ترین صحنه داستان زمانی است که لیزا به موزه هنری می‌رود و مجسمه مادری که فرزندش را در آغوش گرفته، می‌بیند.

4. جزیره شاتر –  SHUTTER ISLAND (مارتین اسکورسیزی – 2010)

تریلر روان شناختی “مارتین اسکورسیزی” (Martin Scorsese) (براساس رمان “دنیس لهان”) درباره مارشال آمریکایی تدی دنیلز (دیکاپریو) که به تیمارستان در یک جزیره می‌رود. او باید درباره ناپدید شدن یک بیمار زندانی تحقیق کند و متوجه می‌شود که اوضاع آنطور که تصور می‌کرده نیست.

روایت داستان به خاطر ترکیب عناصر رازآلود و گوتیک ترسناک ضعیف تلقی می‌شود. اما فیلم به خوبی توانسته فضایی خاص ایجاد کند و اجرای بازیگران هم بی نظیر است. این داستان زیبا به خوبی توانست فروپاشی روانی دنیلز را در آن جزیره مرموز به تصویر بکشد.

3. دالان شوک – SHOCK CORRIDOR (ساموئل فولر – 1963)

اثری کلاسیک از “ساموئل فولر” (Samuel Fuller) که در یک مکان محصور رخ می‌دهد. حتی وقتی خبرنگار داستان بیرون از بیمارستان نمایش داده می‌شود باز هم در یک چهاردیواری گرفتار است و می‌خواهد برای دریافت جایزه پولیتزر هرکاری کند.

جانی برت (پیتر برک “Peter Breck”)، خبرنگار روزنامه، می‌خواهد از قتلی در یک تیمارستان پرده بردارد. سپس برای اثبات این موضوع خود را دیوانه نشان می‌دهد تا این راز را برملا کند.

با وجود داستان نخ نما، فولر مضمون شیفتگی را به خوبی نشان می‌دهد و با این مشکلات می‌خواهد به مسائل سیاسی و اجتماعی بپردازد. بنابراین هم جنون درونی برت به نمایش درمی آید و هم رازهای پنهان بیمارستان.

همچنین بخوانید: 12 فیلم انیمیشن پیکسار که تأثیر روان‌شناسانه عمیق داشتند

2. گودال مار – THE SNAKE PIT (آناتول لیتواک – 1948)

یکی از اولین فیلم‌هایی که به شکلی متفاوت به بیماری روانی می‌پردازد. این فیلم براساس خاطرات “مری جین وارد” فروپاشی روانی زنی جوان به نام ویرجینیا براساس روان زخم دوران کودکی را نشان می‌دهد. دکتر کرک (لئو گلن “Leo Glenn”) برای کمک به ویرجینیا در فراموش کردن خاطراتش روشی نوین برای درمان او را دنبال می‌کند. نقطه اوج فیلم اجرای “اولیویا دی هاویلند” (Olivia de Havilland) است که به خوبی توانسته افکار درونی یک زن شیزوفرنیک را نشان دهد.

گرچه مشکلات روحی ویرجینیا واقعی هستند اما در بیمارستان شاهد مشکلات اجتماعی اقتصادی هستیم. عنوان فیلم هم به روش درمانی غیرانسانی رایج در بیمارستان‌های روانی می‌پردازد.

1. دیوانه از قفس پرید – ONE FLEW OVER THE CUCKOO’S NEST (میلوش فورمن – 1975)

این فیلم کلاسیک از “میلوش فورمن” (Milos Forman) فقط اثری که تیمارستان و مشکلات روان پریشان را نشان دهد نیست. بلکه فراتر از آن سیستمی سرکوبگر و تلاش متفکرین شورشی برای کنار زدن آنها را به تصویر می‌کشد. اجرای “جک نیکلسون” (Jack Nicholson) در نقش پاتریک مک مورفی و “لوئیز فلچر” (Louise Fletcher) در نقش پرستار رچد از جمله بهترین اجراهای تاریخ سینماست.

روش درمانی بیمارستان با خشم و نومیدی همراه است. داستان روش‌های درمانی را نقد نمی‌کند اما نمادگرایی فورمن در کنار فیلمبرداری خیره کننده “هسکر وکسل” (Hasker Wexell) یک پدیده سینمایی را عرضه می‌کند. تلاش مک مورفی برای آزادی درس‌های زیادی می‌آموزد و آزادی پایانی فیلم برای همیشه در ذهن مخاطب می‌ماند.

امیدواریم از مطالعه این مقاله لذت برده باشید. منتظر شنیدن نظراتتان هستیم!