10 نظریه درباره خواب دیدن

همه ما خواب می‌بینیم اما دلیل آن را نمی‌دانیم. همه ما هر شب خواب نمی‌بینیم اما وقتی می‌بینیم مانند این است که یک سناریوی بی‌معنی را تماشا کرده باشیم. زمانی که بلند می‌شویم چندین تصویر نامشخص را به یاد می‌آوریم اما نمی‌توانیم به‌درستی آن‌ها را کنار هم بگذاریم. به همین دلیل است که نمی‌توان خواب را به‌درستی مطالعه کرد، زیرا نامشخص هستند و به‌سرعت هم فراموش می‌شوند. روانشناسان معتقدند که خواب و رؤیا واکنش فیزیکی ایجاد نمی‌کند. اما برخی معتقدند که خواب دیدن علتی دارد، این علت ممکن است حسی یا عملکردی باشد.

این روانشناسان نه‌تنها پروسه خواب بلکه معانی آن را هم مطالعه می‌کنند، تا به این نتیجه برسند که خواب و رؤیا بر جسم و روح ما چه تأثیری دارد و آیا می‌تواند نشان دهد که طرز فکر و تصور ما از دنیا چیست. برخی دیگر هم تاریخچه خواب و این احتمال که آیا اجداد ما هم خواب می‌دیدند را مطالعه می‌کنند. بنابراین در اینجا ده نظریه برتر درباره خواب دیدن را مرور خواهیم نمود.

10. خواب و رؤیا از خاطراتمان سرچشمه می‌گیرند

تحقیقات زیادی به این نتیجه رسیدند که خواب و رؤیا در یادآوری خاطرات به ما کمک می‌کنند. زمانی که خواب می‌بینیم مغز ما خاطرات را به حافظه بلندمدت منتقل می‌کند. عصب شناسان معتقدند که در طول روز خاطرات ما در هیپوکامپ، بخشی از مغز که به حافظه بلندمدت مرتبط است، ذخیره می‌شود. در حین خواب خاطرات به غشای مغزی منتقل می‌شوند، غشای مغزی بخشی از مغز است که اطلاعات جدید را پردازش کرده و وظایف شناختی و ادراکی را بر عهده دارد.

بنابراین خواب به مغز ما این امکان را می‌دهد که خاطرات را به قسمت‌های مختلف انتقال داده تا ثبت و ذخیره شود. همچنین یافته‌ها نشان می‌دهد که پیش از انتقال خاطرات به غشای مغزی، هیپوکامپ روز ما را مرور می‌کند، البته در اغلب موارد به‌صورت برعکس.

9. خواب و رؤیا تاثیر درمانی دارد

برای همه ما پیش‌آمده که یک خواب آشنا دیده باشیم، برای مثال بعد از دیدن یک فیلم ترسناک به رختخواب رفته و همان اتفاقات را در خواب می‌بینیم. خواب به ما کمک می‌کند تا با احساسات شدید مانند ناراحتی، عشق و دعوا، کنار بیاییم. روانشناسان معتقدند که خواب دیدن احساسات را از اتفاقات جدا می‌کند. با جدا شدن این احساسات از اتفاقات به‌خوبی می‌توان آن‌ها را بررسی کرده و با تجارب قبلی مرتبط نمود. محققان معتقدند که این ارتباطات و بررسی‌ها با بررسی‌هایی که مغز ما در طول روز ایجاد می‌کند متفاوت است.

این بررسی‌های مختلف باعث می‌شود شرایط را از جوانب و دیدگاه‌های مختلف بررسی کرد و به نتایج مختلفی رسید. برخی محققان معتقدند که خواب ریشه خشونت، ناراحتی، ترس یا شادی را نشان می‌دهد، درحالی‌که برخی معتقدند که خواب عمیق‌ترین مشکلات انسان را حل کرده و ترس و ناامنی آن‌ها را نشان می‌دهد.

8. خواب و رؤیا اضطراب و نگرانی را از بین می‌برد

تحقیقی که در سال 2009 بر روی بیماران افسرده و مضطرب انجام شد نشان داد که میان خواب دیدن و مشکلات شناختی ارتباط جالبی وجود دارد. پنج محقق بر روی دو گروه دانش آموزان کالج تحقیق کردند. گروه اول شامل 35 دانش‌آموز سالم و گروه دوم شامل 20 دانش‌آموز افسرده و مضطرب بود. این دانش آموزان پس از ده دقیقه خواب آر ای آم (خواب همراه با حرکات سریع چشم) و ده دقیقه خواب آرام، بیدار شدند. سپس آزمون‌های یادآوری حافظه، حواس و ارزیابی، بر روی آن‌ها انجام گرفت.

محققان به این نتیجه رسیدند که دانش آموزان افسرده و مضطرب نسبت به افراد سالم خواب‌هایی در رابطه با خشونت و آزار خود می‌دیدند. خواب آر ای‌ام ممکن است به افراد افسرده و مضطرب کمک کند تا با احساسات خود در رابطه با ناراحتی، بی‌ارزشی و عصبانیت، روبه‌رو شوند.

7. خواب و رؤیا حال‌وروز فرد را بهتر می‌کند

یکی از تحقیقات به این نتیجه رسید افرادی که نباید بخوابند با مشکلات شدید روبه‌رو می‌شوند. همانند دانش آموزان تحقیقت پیشین، این افراد هم با ورود به مرحله خواب آر ای‌ام، بیدار می‌شوند. محققان به این نتیجه رسیدند زمانی که افراد اجازه ندارند خواب ببینند، اضطرابشان افزایش می‌یابد، نمی‌توانند تمرکز کنند، در همکاری دچار مشکل شده و افزایش وزن خواهند داشت. همچنین ممکن است هذیان بگویند.

البته ممکن است این علائم به دلیل کمبود خواب باشد نه کمبود خواب دیدن. بااین‌حال، مطالعات مختلفی ثابت کرده‌اند که بیشتر این اثرات جانبی درنتیجه عدم خواب آر ای‌ام است، زیرا ما تنها در مرحله خواب آر ای‌ام خواب می‌بینیم.

6. خواب ندیدن ممکن است نشانه اختلالات روانی باشد

حدود 50 تا 80 درصد بیماران روانی از مشکلات مزمن خواب رنج می‌برند، درحالی‌که تنها ده درصد جمعیت آمریکا به مشکلات خواب دچار هستند. یکی از تحقیقات انجام‌شده در سال 2009 در دانشگاه هاروارد نشان داد که میان خواب دیدن و مشکلات روانی رایج، مانند اختلال دوقطبی، اختلال وجود دارد. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که مشکلات خواب در کودکان و بزرگ‌سالان می‌تواند به مشکلات روانی ختم شود.

مشکلات خواب در مرحله آر ای‌ام بر میزان انتقال‌دهنده‌های عصبی و هورمون‌های استرس تأثیر می‌گذارد. این تغییر بر احساسات و تفکر ما تأثیر می‌گذارد. عدم تعادل هورمون‌ها و انتقال‌دهنده‌ها به بیماری روانی منجر می‌شود. اگرچه این نتایج ترسناک به نظر می‌رسند اما می‌تواند فوایدی داشته باشد، زیرا درمان مشکلات خواب می‌تواند مشکلات روانی را حل کرده و یا از آن پیشگیری کند.

5. نظریه پردازش اطلاعات

یکی از تحقیقات انجام‌شده نشان داد که در مرحله خواب آر ای‌ام، مفاهیم جدید پردازش‌شده و آن را با اطلاعات موجود یا مفاهیم گذشته مرتبط می‌کنیم. آن‌ها معتقدند زمانی که ما از این ارتباط آگاه می‌شویم خواب می‌بینیم، که به‌صورت صدا یا تصاویری هستند با فعالیت حرکتی همراه‌اند. مغز ما سپس سعی می‌کند این اطلاعات را در کنار هم قرار داده و به آن معنی ببخشیم. به همین دلیل است که خواب و رؤیا معمولاً عجیب و بی‌معنی هستند.

خلاقیتی که در خواب‌ها روی می‌دهد به علت اطلاعاتی است که قبلاً در مغز ذخیره‌شده است. زمانی که اطلاعات جدید را با مفاهیم موجود مرتبط می‌کنیم، آن را از جنبه‌های جدیدی برداشت می‌کنیم که باعث می‌شود برداشت جدیدی از جهان پیرامون داشته باشیم. همچنین گفته می‌شود که خواب دیدن ما را نسبت به جهان اطراف آگاه‌تر می‌کند.

4. نظریه روان‌شناسانه خواب و رؤیا

مگر می‌شود بدون نام بردن از فروید درباره خواب و رؤیا صحبت نمود؟ اگرچه بسیاری از گفته‌های زیگموند فروید را رد کرده‌اند، اما هنوز هم نظریه‌های او در مباحث موسیقی و ادبیات استفاده می‌شوند. فروید درباره معانی خواب بحث نمود و اعتقاد داشت که خواب و رؤیا نشان‌دهنده ناخودآگاه ماست. او اعتقاد داشت که غریزه جنسی و تهاجمی بر ما تأثیر گذاشته و ما آگاهانه آن‌ها را سرکوب می‌کنیم که سپس در رؤیاهای ما خود را به‌صورت ناخودآگاه نشان می‌دهند.

فروید معتقد بود که خواب و رؤیا احساسات غیرقابل‌قبول ما را نشان می‌دهند، مانند غرایز جنسی نسبت به والدین. طبق گفته او خواب و رؤیا مفاهیم و اطلاعات آگاه و پنهان را نشان می‌دهد. به نظر او معنی خواب در این اطلاعات پنهان گنجانده شده است.

3. نظریه فعال‌سازی – سنتز

نظریه فعال‌سازی – سنتز که در سال 1977 معرفی شد نشان می‌دهد که چگونه مغز ما از سیگنال‌ها خواب را تولید می‌کند. بااین‌حال این نظریه برخلاف نظریه‌های قبلی که خواب و رؤیا را نتیجه تجارب و خاطرات ما می‌دانست، معتقد است که رؤیاهای ما از واکنش بیولوژیکی نسبت به فعال‌سازی برخی از قسمت‌های سیستم لیمبیک، مانند آمیگدالا، ناشی می‌شود.

زمانی که در حین خواب این بخش‌ها فعال می‌شوند، مغز ما این اطلاعات را به‌صورت رؤیا برداشت و درک می‌کند. بنابراین خواب و رؤیا نتیجه فعالیت‌های بیولوژیکی است. بااین‌حال نظریه‌پردازان این تئوری معتقد نیستند که خواب بی‌معنی است. آن‌ها معتقدند که برداشت سیگنال‌های بیولوژیکی به یافت ایده‌های جدید منجر می‌شود.

2. نظریه سازگاری

این نظریه دارای دو قسمت است: یک قسمت به تهدیدها مربوط است و دیگری به کمبود خواب. روانشناسان معتقدند که خواب به حیوانات کمک می‌کند تا از خطر دور بمانند. برای مثال، زمانی که یک حیوان می‌خوابد، در مکان امنی قرار گرفته است. دانشمندان معتقدند که خواب باعث می‌شود حیوانات از اشتباهات خطرناک خودداری نموده و حیاتشان حفظ شود. این استراتژی رفتاری که نوعی انتخاب طبیعی محسوب می‌شود، خواب نام دارد.

بخشی از این نظریه که درباره رؤیاست، به ما نشان می‌دهد که کمبود خواب آر ای‌ام چه نتیجه‌ای دارد. محققان به این نتیجه رسیدند زمانی که فرد برای یک شب اجازه ندارد به مرحله خواب آر ای‌ام وارد شود، شب بعد بیشتر در آن مرحله خواهد ماند. بنابراین بدن به‌طور طبیعی به خواب آر ای‌ام نیاز دارد و حیواناتی که به این مرحله وارد نمی‌شوند به‌طور ناخودآگاه از چرخه تکامل خارج می‌شود. بنابراین انتخاب طبیعی باعث می‌شود بتوانیم بخوابیم و خواب ببینیم تا با اطراف خود سازگار شده و از خطر دور بمانیم.

1. نظریه تحریک تهدید

نظریه تحریک تهدید معتقد است که خواب دیدن ما را در برابر خطر و تهدید آماده می‌کند. محققان فنلاندی دانشگاه Turku معتقدند که خواب و رؤیا باعث می‌شود فرد مکانیزم های لازم برای مقابله با تهدید و خطر را ایجاد نموده و عملکرد بهتری داشته باشد. آن‌ها با مطالعه بر روی خواب کودکان در شرایط تهدید زا و عادی، به این نتیجه دست یافته‌اند.

آن‌ها به این نتیجه رسیده‌اند افرادی که در محیط‌های پرخطر زندگی می‌کنند خواب‌های ترسناکی می‌بینند که سیستم حفاظتی آن‌ها را تحریک و تقویت می‌کند، اما افرادی که در محیط‌های امن و کم‌خطر زندگی می‌کنند، سیستم محافظتی ضعیف‌تری داشته و خواب‌های آرام‌تری می‌بینند.

آن‌ها همین مطالعه را بر روی کودکان آسیب‌دیده و سالم نیز انجام دادند. نتایج این مطالعه هم با نتایج قبلی هم سو بود. کودکان آسیب‌دیده خواب بیشتری دیده و خوابشان با خشونت و تهدید همراه است. درحالی‌که کودکانی که ازلحاظ روحی سالم بودند کمتر خواب دیده و خوابشان آرام‌تر است.