مرور فیلم 12 مرد خشن

فیلم ۱۲ مرد خشمگین نوشته رجینالد روز در دو نسخه موجود می‌باشد. نسخه موفق‌تر آن متعلق به سال 1957 آمریکاست که بازیگرانی مانند هنری فوندا، لی جی. کاب، ای. جی. مارشال، مارتین بالسام، جک واردن، جان فیدلر، جک کلاگمن، ادوارد بینز، جوزف سوینی، و اد بگلی، در آن به ایفای نقش می‌پردازند. این نسخه توسط سیدنی لومت کارگردانی شد. نسخه دوم آن برای تلویزیون تهیه شد و از بازیگران معروف‌تری استفاده نمود، مانند: جورج اسکات، جک لمون، جیمز گاندولفینی، ادوارد جیمز اولموز، آسی دیویس و هوم کرونین. بااینکه حدود 40 سال فاصله میان این دو نسخه وجود دارد، اما نسخه دوم به ویرایش چندانی نیاز نداشت، که این حقیقت قدرت نمایشنامه روز را نشان می‌دهد. داستان دربارهٔ هیئت منصفه دادگاهی متشکل از دوازده نفر است که بایستی دربارهٔ گناهکار بودن یا بی‌گناهی جوانی به اتهام قتل تصمیم‌گیری کنند.

داستان فیلم به این صورت است: نوجوانی هیجده ساله از اهالی امریکا لاتین متهم به قتل پدرش گردیده است. شواهد نشان می‌دهد او با ضربات متعدد چاقو پدر خود را به قتل رسانده است، گرچه نوجوان که به نظر ضعیف و افسرده حال می‌رسد این اتهام را قبول ندارد بااین‌حال وجود چاقویی در محل وقوع حادثه که متعلق به نوجوان مذکور است و او ادعا می‌کند آن را مدتی قبل گم‌کرده و خبری هم از محل آن نداشته است، به‌عنوان مدرک جرم، دلیلی برای مجرم شناختن او از سوی دادگاه شده است. حال دوازده مرد از طبقات مختلف اجتماعی به‌عنوان اعضای هیئت منصفه دادگاه، مأمور تصمیم‌گیری نهایی درباره این پرونده شده‌اند. اگر آن‌ها فرد متهم به قتل را محکوم نمایند، وی باید روی صندلی الکترونیکی اعدام شود.

در فرآیند رأی‌گیری یازده نفر از اعضای هیئت منصفه رأی به محکومیت و درنهایت اعدام نوجوان می‌دهند اما دراین‌بین یک نفر از آنان یعنی آقای دیویس (با بازی درخشان هنری فوندا) رأِی بر بی‌گناهی متهم می‌دهد که این کار او باعث می‌شود تا دیگران را درنهایت وادار به شنیدن دلایلش در گرفتن این تصمیم کند با پیشروی ماجرا در اتاقی که اعضای هیئت منصفه آن در فضای عصبی مشغول بحث و بررسی پرونده هستند قصه فیلم شکوفا می‌شود و به‌صورت مطالعه‌ای استادانه درباره شخصیت‌های پیچیده‌ای درمی‌آید که به‌عنوان عضو هیئت منصفه می‌خواهند رأی نهایی را صادر کنند. پس‌زمینه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی هریک از این اعضا، باعث واکنش‌های مختلف آنان در زمان حال می‌شود. در چنین موقعیت و اوضاع و احوالی است که آقای دیویس تلاش می‌کند بقیه همکارانش را متقاعد کند که رأی آن‌ها اهمیتی حیاتی دارد و نباید به‌راحتی درباره آینده و زندگی دیگران تصمیم بگیرند و سرانجام موفق به عملی کردن اعتقاد درونی خود می‌شود.

این فیلم آینه تمام نمای جامعه دهه 60 امریکا و با نگاهی گسترده‌ترمی توان گفت که تصویری روشن از جوامع انسانی مدرن است که دران هر شخص به‌مثابه نماینده‌ای از طبقه مخصوص خویش است و باآنکه به موضوع واحدی می‌اندیشند ولی تجربیات و تعصبات مختلف باعث جدایی آن‌ها از یکدیگرمی شود و به‌گونه‌ای حکایت معروف فیل در اینجا هم تکرار می‌شود که هرکسی با پرده‌هایی که از خودخواهی‌ها، کج‌فهمی‌ها و تعصبات مختلف بر دیدگان خویش کشیده است درک متفاوتی از مسئله جرم و جنایت و حتی نوع نگاه به آن دارد و با تمام تفاوت‌هایی که این قشرهای گوناگون جامعه با یکدیگر دارند در یک مورد مشترک‌اند و آن نگاه سطحی به مشکلات جامعه و احساس عدم نیاز به موشکافی بیشتر و ریشه‌یابی بزهکاری‌های اجتماعی است که نتیجه آن خشونت در بین جوانان، دزدی، قتل، فحشا و دیگر انحرافات اجتماعی را باعث می‌شود که دست‌آخر راحت‌ترین راه برای حل مسئله پاک کردن صورت‌مسئله و فرستادن مجرم به‌پای چوبه دار است.

ازلحاظ فرم ساختاری فیلم در قطع 35 میلی‌متری و سیاه‌سفید ساخته است و لومت از لنزهای متفاوتی در فیلمبرداری سکانس‌های مختلف بهره برده به‌گونه‌ای که هر چه از زمان فیلم می‌گذرد او از لنزهایی بافاصله کانونی بزرگ‌تر یا تله فوتیک استفاده کرده تا حالتی را القا کند که گویی دیوارها به شخصیت‌ها نزدیک‌ترند و بدین ترتیب حس خفگی در اتاق ایجاد کند  و درعین‌حال نزدیکی تدریجی دیدگاه‌ها و طرز تفکر شخصیت‌ها را به زیرکانه‌ترین شکلی به مخاطب القا نماید. نکته جالب‌توجه دیگر در فیلم‌برداری حرفه‌ای بوریس کافمن زاویه قرار گرفتن دوربین است که در ابتدای فیلم دوربین بالاتر از نقطه دید جای گرفته و از لنزهای با زاویه بازتر استفاده شده تا این احساس را منتقل کند که بین شخصیت‌ها و اشیا فاصله بیشتری وجود دارد حال‌آنکه هر چه فیلم جلوتر می‌رود دوربین پایین‌تر از نقطه دید قرارگرفته که در کلوزاپ ها به بهترین شکل نمود می‌یابد. نماهای متعدد و زاویه‌بندی‌های حرفه‌ای این فیلم به‌قدری حساب‌شده کارشده که اتاق نسبتاً کوچک هیئت منصفه هیچ‌گاه برایتان خسته کننده و تکراری نمی‌شود که شاهکار آخران نمای بازی از درون جارختی است که گویی تماشاگر را در گوشه‌اش پنهان کرده و او نیز با خجلت گویی به خود می‌نگرد.

در اسکار سال 1958 فیلم 12 مرد خشمگین برنده هیچ جایزه‌ای نشد. اما جالب این است که هیچ‌کدام از 12 بازیگر حتی نامزد جایزه هم نشدند. شاید آن‌ها به خاطر یکدیگر از نامزد شدن کناره گرفتند. شاید نامزد کردن یکی از آن‌ها کار دشواری بود. دلیلش هرچه که باشد، درهرصورت موارد زیادی از این فیلم نادیده گرفته شد. فوندا یکی از بهترین بازیگران این فیلم بود که حتی پس از 40 سال و ساخته شدن نسخه دوم این فیلم، بازهم بازی او در خاطره‌ها مانده است.

فیلم 12 مرد خشن یک فیلم کامل نیست، اما یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما است که پس از سال‌ها هنوز در خاطره تماشاگران سینما مانده است. موضوع اصلی این فیلم هنوز هم جذاب و جالب است، آیا یک وکیل خوب می‌تواند گناه موکل خود را پنهان کند و او را از چوبه دار نجات دهد. آیا تبعیض نژادی در قضاوت یک فرد تأثیر می‌گذارد؟

12 مرد خشن (آمریکا، 1957)

کارگردان سیدنی لومت

تهیه‌کننده هنری فوندا

نویسنده   رجینالد رز

بازیگران هنری فوندا، لی جی. کاب، ای. جی. مارشال، مارتین بالسام، جک واردن، جان فیدلر، جک کلاگمن، ادوارد بینز،

جوزف سوینی، اد بگلی، جرج وسکووچ، رابرت وبر

موسیقی   کنیون هاپکینز

فیلم‌برداری بوریس کافمن

تدوین     کارل لرنر

توزیع‌کننده مترو گلدوین مایر

یونایتد آرتیستز

تاریخ‌ انتشار ۱۳ آوریل ۱۹۵۷

مدت زمان  ۹۶ دقیقه

کشور     ایالات متحده

زبان       انگلیسی