همه چیز درباره ناباروری در زنان و روش های درمان آن

ناباروری یا عدم بارداری به این معناست که یک زوج نمی توانند بچه داشته باشند. متخصصین زمانی یک زوج را نابارور می نامند که آن زوج با وجود تلاش برای بچه دار شدن به مدت یک سال به نتیجه ای نرسند و یا اینکه زن بالای 35 سال بیش از 6 ماه برای بچه دار شدن تلاش بیهوده داشته باشد. زوج هایی که سابقه چندین سقط جنین را داشته باشند هم نابارور تلقی شده و باید از پزشک کمک بگیرند.

اما ناباروری به معنای بچه دار نشدن نیست. برخی از زوج ها برای بچه دار شدن به مدت زمان طولانی تر نیاز داشته و برخی دیگر هم به کمک دارو، جراحی و کمک‌های پزشکی بچه دار می شوند. با این حال این موارد را درنظر بگیرید:

• در حدود 85 درصد از زوج ها حداکثر پس از 12 ماه رابطه جنسی محافظت نشده زن باردار می شود.
• از 15 درصد باقی مانده حدود نیمی پس از گذشت سه سال و استفاده از دارو، جراحی، تکنولوژی باروری یا به صورت طبیعی، باردار می شوند.

طبق تحقیقات دیگر حدود دو سوم زوج هایی که به دنبال درمان ناباروری هستند در نهایت بچه دار خواهند شد. در این مقاله به دلایل ناباروری و معرفی روش‌های درمانی خواهیم پرداخت. با پروشات همراه باشید.

مردان بیشتر در معرض ناباروری قرار دارند یا زنان؟

برخلاف تصور عموم که گفته می شود ناباروری یک مشکل زنانه است، در حدود یک سوم موارد به زنان، یک سوم به مردان و باقی موارد نیز از مشکلات ناشناخته هر دو زوج ناشی می شود.

چه چیزی موجب ناباروری زنان می شود؟

بارداری یک فرایند پیچیده است که به چهار مرحله نیاز دارد:

• ترکیب اسپرم و تخمک زن و مرد
• سلامت لوله فالوپ که باعث می شود اسپرم به تخمک برسد
• توانایی اسپرم برای بارور کردن تخمک پس از دستیابی به آن
• توانایی تخم برای رسیدن به رحم و تقسیم سلولی

هرگونه مشکل در یک یا چندین مورد از این مراحل باعث ناباروری می شود. از آنجاییکه لقاح پیچیده است بنابراین عوامل مختلفی می توانند به ناباروری زنان منجر شوند:

آسیب لوله فالوپ اصلی ترین دلیل ناباروری زنان در 30 درصد موارد است. در صورت آسیب یا جراحت لوله فالوپ اسپرم نمی تواند به تخمک برسد و یا تخم بارور شده نمی تواند به درستی به رحم رسیده و به یک کودک تبدیل شود. از جمله علائم اصلی آسیب لوله فالوپ عبارت اند از قاعدگی دردناک و درد لگن. لوله فالوپ می تواند به شکل های مختلف آسیب دیده یا جراحت بردارد. این آسیب در اغلب موارد از عفونت های لگنی که معمولا از بیماری های مقاربتی جنسی مانند کلامیدیا و سوزاک درمان نشده (که به آسانی با آنتی بیوتیک درمان می شوند) ناشی می شوند، به وجود می آید.

پیشنهاد مطالعه: نکات و مراقبت های بارداری پس از IVF (لقاح آزمایشگاهی)

یکی از دلایل دیگر آندومتریوز است، شرایطی که بافت های رحم در مکان هایی که نباید – مانند لوله فالوپ، تخمدان و  یا ارگان های دیگر، رشد می کنند. اگر این بافت ها تخمدان یا لوله های فالوپ را مسدود، مانع تخمک گذاری یا باروری می شوند. آسیب لوله فالوپ در موارد نادر می تواند از بارداری های خارج از رحمی پیشین ناشی شود. بارداری خارج از رحمی برای مادر بسیار خطرناک هستند و باید هر چه زودتر خاتمه پیدا کنند، زیرا باعث تولد نوزاد زنده نخواهند شد.

مشکلات تخمک گذاری در حدود 20 درصد موارد رخ می دهد. اگر نتوانید به طور منظم تخمک گذاری کنید در آن صورت نمی توانید تخمک های سالمی داشته باشید که بتوانند توسط اسپرم بارور شوند. علائم اصلی این مشکل عبارت است از قاعدگی نامنظم یا نبود قاعدگی. مشکلات تخمک گذاری معمولا از مشکلات هورمونی ناشی می شوند. برای خروج از تخمک باید هورمون های زنانه LH، FSH  استروژن ترشح شوند. درصورتی که این هورمون ها در زمان اشتباه و به میزان اشتباه ترشح شوند، تخمک گذاری رخ نخواهد داد. کاهش یا افزایش وزن هم می تواند هورمون ها را به هم ریخته و مانع تخمک گذاری شود.

حدود 10 درصد زنان به سندرم تخمدان پلی کیستیک دچار می شوند، شرایطی که عدم تعادل هورمونی باعث تولید میزان زیادی هورمون تستوسترون می شود که مانع تخمک گذاری خواهد شد. زنانی که به این سندرم دچارند، یا اضافه وزن داشته و یا علاوه بر مشکلات قاعدگی به موی صورت و آکنه هم دچارند.

مشکلات رحم در 20 درصد موارد رخ می دهد. اگر تخم نتواند به درستی به دیواره رحم بچسبد نخواهد توانست به یک جنین تبدیل شود. درد شکمی بدون دلیل یا ورم می تواند نشان دهنده مشکلات رحمی باشد که بر باروری تاثیر می گذارند. این مسئله می تواند به دلیل فیبروید یا پولیپ ایجاد شود، که بافت های گوشتی ایجاد شده در دیواره رحم هستند و بسته به اندازه و محل ایجاد بر باروری تاثیر می گذارند. زخم های ایجاد شده در رحم ناشی از عفونت یا انواع سقط هم می توانند تاثیرگذار باشند.

دلایل دیگر ناباروری در زنان عبارت اند از بیماری سیستم ایمنی، مشکل کلیه و دیابت، منوپاز اولیه، سرطان و درمان آن (مانند شیمی درمانی و اشعه) یا مصرف داروهای خاص (داروهای درمان فشار خون، افسردگی یا آسم که می توانند بر باروری تاثیر بگذارند).

چه چیزی ریسک ناباروری را افزایش می دهد؟

سن بیش از هر چیز دیگری بر ناباروری تاثیر می گذارد. درصورت سلامت و تناسب بدن، کیفیت تخمک ها و توانایی تخمک گذاری طبیعی کاهش می یابد. برای مثال، کمتر از 10 درصد از زوج های 20 ساله مشکلات ناباروری داشته، اما حدود 30 درصد زوج هایی که در اوایل دهه 40 و بیش از 50 درصد زوج های مسن تر از 45 سال با مشکلات ناباروری دست و پنجه نرم می کنند. البته که زنان بیش از 40 سال هم باردار می شوند اما برای این کار به مدت زمان بیشتری نیاز داشته یا باید به متخصص ناباروری مراجعه نمایند.

پیشنهاد مطالعه: 49 راه ساده برای بهبود رابطه جنسی‌تان

اگرچه نمی توان سن را کنترل کرد، اما عوامل دیگری هم در ناباروری تاثیر می گذارند. تغییر در سبک زندگی هم بر سلامت بدن تاثیر می گذارد.

• استعمال سیگار. تحقیقات بسیاری نشان داده که مصرف سیگار بر تخمک گذاری تاثیر گذاشته، تخم ها را نابود کرده و آن ها را بیشتر در معرض نقص های ژنتیکی که به سقط منجر می شود، قرار می دهد. یکی از تحقیقات اخیر نشان داده زوج های سیگاری در بیش از سه برابر زوج های دیگر باید تحت درمان بیش از شش ماهه ناباروری قرار بگیرند.
• مصرف زیاد الکل و کافئین. براساس اغلب تحقیقات اخیر درباره این موضوع، یک کوکتل معمولی و قهوه روزانه ریسک ناباروری را افزایش نمی دهد. اگرچه نوشیدنی های سنگین قطعا برای لقاح و بارداری مضر هستند، اما هیچ تحقیقی نشان نداده که نوشیدنی های متوسط (مانند روزانه یک لیوان شراب) بر بارداری تاثیر بگذارند. درباره کافئین هم به همین ترتیب است، گرچه اغلب تحقیقات نشان داده که نوشیدن کمتر از دو فنجان قهوه در روز بر باروری و بارداری تاثیر نمی گذارد.

به طور کلی درصورتی که برای بارداری تلاش می کنید مصرف الکل (از آنجاییکه اغلب زنان متوجه مراحل اولیه بارداری نمی شوند بنابراین بهتر است رعایت کنید) و کافئین را کاهش دهید.

• کمبود یا اضافه وزن شدید. زنانی که BMI بدن شان زیر 20 و بالای 27 است نسبت به زنانی که BMI بدن شان در آن محدوده قرار دارد، تخمک گذاری کمتری دارند. دلیلش این است که کاهش وزن (ناشی از ورزش بیش از حد یا نخوردن غذای کافی) یا افزایش زن تعادل هورمون ها را به هم ریخته و مانع تخمک گذاری می شود.
• بیماری های مقاربتی جنسی. بیماری های جنسی مانند کلامیدیا و سوزاک (که از طریق آنتی بیوتیک قابل درمان هستند) ممکن است به عفونت های لگنی منجر شده که لقاح را مشکل می کنند.
• استرس شدید. شاید داشتن آرامش، ماساژ منظم و یوگا فرایند لقاح را تسریع نبخشد، اما برخی از تحقیقات نشان می دهد که استرس شدید مستقیما بر باروری تاثیر منفی می گذارد. تغییرات مهم در زندگی – مانند مرگ در خانواده، از دست دادن شغل و غیره، باعث اختلال هورمون ها شده و تنظیم تخمک گذاری را برهم می زنند. و همچنین اگر همیشه ناراحت و نگران باشید احتمال باروری در شما کمتر خواهد بود.

برای درمان ناباروری چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمود؟

این پاسخ به سن و سلامت فرد بستگی دارد. در ادامه در این باره توضیحات بیشتری ارائه می دهیم اما باید بدانید که در هر زمانی می توانید به پزشک خود مراجعه کنید.

زنان زیر 35 سال که بیش از یک سال برای بارداری تلاش کرده و ناموفق بوده اند. اگر پس از چند ماه تلاش با علامت منفی جواب آزمایش رو به رو شده اید باید به پزشک مراجعه نمایید. زنان جوانی که مدت ها جلوگیری کرده اند احتمالا پس از فهمیدن درباره این که برای بارداری باید چقدر تلاش کنند، تعجب خواهند کرد. در هر ماه احتمال بارداری زنان 20 تا 30 ساله تنها حدود 20 درصد است و به همین دلیل است که گاهی اوقات زوج های سالم و بارور برای بارداری باید چندین ماه تلاش کنند.

زنان 35 سال و بالاتر که که بیش از 6 ماه برای بارداری تلاش کرده اند.

زنان هر سن و سال با علائم زیر:

• قاعدگی نامنظم (نشانه عدم وجود تخمک گذاری طبیعی)
• پریودهای شدیدا دردناک (که می تواند نشان دهنده بیماری التهاب لگنی، عفونت لوله فالوپ یا آندومتر، که بافت های رحم به سمت ارگان های بیرون از رحم، مانند لوله فالوپ رشد کرده و باروری تخمک و دسترسی آن به رحم را دشوار می کند)
• وجود سندرم تخمدان پلی کیستیک (عدم تعادل هورمونی که بدن مقدار زیادی هورمون مردانه ترشح کرده که مانع تخمک گذاری می شوند)
• تاریخچه سقط جنین

آیا من به متخصص باروری نیاز دارم؟

اگر درباره اینکه چرا در مدت زمان طولانی باردار نشده اید، نگران هستید، بهتر است در گام اول به متخصص زنان یا پزشک خانوادگی مراجعه نمایید. او در ابتدا با انجام آزمایشات اولیه مشخص می کند که آیا تخمک گذاری شما طبیعی است یا در لوله فالوپ، تخمدان و یا رحم تان مشکلاتی وجود دارد. اگرچه پزشک اولیه تان می تواند برای تسریع تخمک گذاری و درمان آندومتریوز  یا فیبروید رحم دارهایی تجویز کند اما برای استفاده از درمان های پیچیده ای چون آی وی اف باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

پیشنهاد مطالعه: نحوه انجام رابطه جنسی پس از هیسترکتومی (برداشتن رحم)

یک متخصص باروری یک پزشک زنان و زایمان است که سه سال دوره تخصص دیده است (علاوه بر چهار سال تحصیل زنان و زایمان). این پزشکان پس از اتمام این دوره هفت ساله باید مجموعه ای از آزمون های کتبی  شفاهی را طی کرده و در زمینه باروری مدرک بگیرند. زنان 35 ساله یا بالاتر که می دانند شرایط سلامت شان ممکن است بر بارداری شان تاثیر بگذارد ممکن است ترجیح دهند مستقیما نزد متخصص باروری بروند. برای مراجعه به پزشک متخصص باروری معرفی نامه نیاز نیست.

چگونه یک متخصص باروری پیدا کنیم؟

برای این کار از پزشک زنان، پزشک خانوادگی، دوستان یا اعضای خانواده پرس و جو کنید. همچنین برای این کار می توانید به وب سایت‌های مرتبط با باروری مراجعه نمایید. در اولین تماس یا مراجعه درباره هزینه ها، بیمه و پرداختی های دیگر، نوع آزمایشات، ساعات کار، نحوه کمک به بیماران و توجه به شرایط بیمار، سوال کنید. از آنجاییکه فرایند باروری نیازمند تعهد سنگین بیمار و پزشک است بنابراین باید کسی را انتخاب کنید که هم با او راحت هستید و اعتماد دارید و هم اینکه از نظر مالی و احساسی با شرایط تان سازگاری دارد.

نکته: تنها براساس آمار یک متخصص را انتخاب نکنید. البته که آمار موفقیت یک پزشک مهم است اما برخی کلینیک های باروری ممکن است خودشان بیماران را انتخاب کرده و دلیل موفقیت شان به این خاطر باشد. و همچنین، مسلم است که کلینیک های بزرگ با پزشکان و بیماران بیشتر، نسبت به کلینیک های کوچک تر، درصد موفقیت بیشتری دارند.

پزشک چگونه آزمایش ناباروری را انجام می دهد؟

از آنجاییکه ناباروری در زنان و مردان به دلایل مختلف ایجاد می شود، برای دانستن دلیل اولیه باید آزمایشات مختلف انجام داد که چندین ماه طول می کشد. در اینجا خلاصه ای از آزمایشات و بررسی ها را به شما معرفی می کنیم:

• بررسی تخمک گذاری: اولین چیزی که پزشک بررسی می کند طبیعی بودن تخمک گذاری است. اگرچه در خانه از طریق کیت های پیشبینی کننده تخمک گذاری یا بررسی دمای بدن این کار را انجام دهید اما تنها راه دانستن تخمک گذاری مجموعه ای از آزمایش خون (برای بررسی میزان هورمون) و سونوگرافی تخمدان است (برای بررسی تخمک گذاری)
• هیستروسالپینگوگرافی (HSG): اسکن اشعه ایکس رحم و لوله فالوپ که مشکلاتی نظیر وجود فیبروید یا پولیپ رحم (که از اتصال تخم بارور شده به دیواره رحم پیشگیری می کنند) یا انسداد لوله فالوپ که مانع تخمک گذاری یا باروری می شد، را نشان می دهد.
• لاپاراسکوپی: یک جراحی با بیهوشی که پزشک با ابزار کوچک تخمدان، لوله فالوپ و آندومتر را بررسی می کند تا آندومتریوز یا آسیب لگنی مشخص شود. گاهی اوقات طی این جراحی پزشک می تواند کیست تخمدان یا بافت های مضر را بردارد.
• هیستروسکوپی: یک جراحی دیگر با بیهوشی که پزشک با ابزار رحم را بررسی کرده تا هرگونه فیبروید، پولیپ یا بافت های مضر برداشته شود.
• آزمایش ذخیره تخمدان: مجموعه ای از آزمایش ها برای بررسی تعداد و سالم بودن تخمک ها که به کمک آن پزشک متوجه می شود آیا برای داروهای باروری یا تکنولوژی هایی نظیر آی وی اف کاندید خوبی هستید یا خیر.

ناباروری چگونه درمان می شود؟

نحوه درمان ناباروری به نتایج آزمایشات (زنی که به مشکلات تخمک گذاری دچار شد نسبت به زنی که به فیبروید دچار است، به شیوه متفاوتی درمان می شود)، سن، طول درمان و بسیاری از تصمیمات شخصی مانند هزینه های مالی، بستگی دارد. طبق گزارش سازمان ناباروری حدود 90 درصد از موارد ناباروری با دارو و جراحی درمان می شوند نه با تکنولوژی های باروری نظیر آی وی اف. به طور کلی، زنان به یکی از روش های زیر یا ترکیب آن ها درمان می شوند:

• داروهای محرک تخمک گذاری: داروهای باروری تزریقی یا خوراکی که با داشتن هورمون های مختلف تخمک گذاری را تسریع می کنند. این روش شانس بارداری چند قلویی را افزایش می دهد.
• جراحی: انسداد لوله فالوپ، فیبروید یا مشکلات دیگر رحم می توانند با شیوه ها و جراحی های مختلف درمان شوند.
• تلقیح داخل رحمی: که IUI یا تلقیح مصنوعی هم نامیده می شود اسپرم ها را با استفاده از سرنگ مستقیما در رحم قرار می دهد.
• تکنولوژی باروری: که شامل روش های مختلفی است (آی وی اف روش اصلی است) که تخمک در آزمایشگاه با اسپرم بارور شده و سپس در بدن قرار داده می شود تا به جنین تبدیل شود. این روش هم شانس بارداری چند قلویی را افزایش می دهد.

امیدواریم با خواندن این مقاله اطلاعات لازم را در مورد ناباروری کسب کرده باشید، فراموش نکنید که اولین قدم برای درمان ناباروری داشتن آرامش و امید و کمک گرفتن از همسر است. همسران نیز باید بتوانند از نظر روحی حمایت لازم را برای بانوی خود ایجاد کنند تا نتیجه بهتری کسب شود.

نظر شما درباره این مقاله چیست؟ اگر تجربه درمان ناباروری دارید در بخش نظرات آن را با سایر کاربران در میان بگذارید.